Id | Ego | Superego

Sigmund Freud (1856-1939) is een grote en bekende naam binnen de geestelijke gezondheidszorg én binnen de filosofie. Hoewel zijn theorieën tot op de dag van vandaag voor veel discussies zorgen, wordt hij tegelijkertijd gezien als de grondlegger en meest invloedrijke psycholoog en filosoof van de 20e eeuw. Hetgeen hij een eeuw geleden bedacht, blijkt vandaag de dag wel wat achterhaald. Zijn ideeën komen daarom nog minimaal aan bod komen in de academische psychologie. Tegelijkertijd wordt hij geëerd vanwege zijn grote impact in het op de kaart zetten van onderzoek naar de psyche van de mens. Hij heeft de weg vrijgemaakt voor verder onderzoek, voor hedendaagse theorieën over de psyche van de mens én is inspiratie geweest voor grote filosofische denkers. Freud wordt, ondanks zijn twijfelachtige reputatie, gezien als grondlegger van de psychologie als aparte wetenschapstak van medische geneeskunde.

 

Misschien wel het meest duurzame en belangrijkste idee van Freud was dat de menselijke psyche en persoonlijkheid meer dan één aspect heeft. In zijn psychoanalytische persoonlijkheidstheorie (1923) bestaat persoonlijkheid uit drie elementen: id, ego en superego. Deze drie elementen van persoonlijkheid werken samen om complex menselijk gedrag te creëren.

 

Volgens Freud bestaat de menselijke psyche uit drie aspecten:

• Id Dit is het primitieve, instinct-gedreven deel van ons. Het enige doel hiervan is om naar al onze impulsen te handelen. Ook staat het voor onze basisbehoeften en verlangens (de levensdrift en doodsdrift);

• Superego Dit omvat onze morele en ethische neigingen die we van onze cultuur en maatschappij meekrijgen. Het zijn de wetten en normen waarnaar we ons (willen) gedragen;

• Ego Dit ontwikkelt zich naarmate we ouder worden. Het is namelijk een soort onderhandelaar tussen het id en het superego. Dit is in feite de vormgever van onze realiteit.

 

Wat is het id?

Het id is de enige component van persoonlijkheid die aanwezig is vanaf de geboorte. Dit aspect van persoonlijkheid is volledig onbewust en omvat het instinctieve en primitieve gedrag. Het id houdt zich bezig met het primaire denken, dat primitief, onlogisch, irrationeel en fantasierijk is. Deze vorm denken heeft geen begrip voor de objectieve werkelijkheid en is egoïstisch aard.

Het id is het impulsieve en onbewuste deel van onze psyche dat direct en onmiddellijk reageert op basisdriften, behoeften en verlangens. Het id werkt volgens het plezierprincipe of genotsprincipe (Freud, 1920), dat wil zeggen dat aan elke gewenste impuls onmiddellijk moet worden voldaan, ongeacht de gevolgen. Wanneer het id zijn eisen bereikt, ervaar je plezier en wanneer het wordt ontkend ervaar je spanning. Een toename van honger of dorst moet bijvoorbeeld leiden tot een onmiddellijke poging om te eten of drinken.

Onmiddellijk in behoeften voorzien is bij volwassenen niet altijd realistisch of zelfs mogelijk. Dit soort gedrag zou zowel ontwrichtend als sociaal onaanvaardbaar zijn. Volgens Freud probeert het id de spanning op te lossen door een mentaal beeld te schetsen van het gewenste object als een manier om aan de behoefte te voldoen.

Hoewel mensen uiteindelijk leren om het id te beheersen, blijft dit deel van de persoonlijkheid detzelfde oerkracht gedurende het hele leven. Het id blijft infantiel in zijn functie gedurende je hele leven en verandert niet met tijd of ervaring, omdat het niet in contact staat met de buitenwereld. Het id wordt niet beïnvloed door de realiteit, de logica of de alledaagse wereld, omdat het opereert binnen het onbewuste deel van de geest.

 

Wat is het Ego?

Het is de ontwikkeling van het ego en de superego die mensen in staat stelt om de basisinstincten van het id te beheersen en te handelen op een manier die zowel realistisch als sociaal aanvaardbaar is.

Het ego is de component van persoonlijkheid die verantwoordelijk is voor het omgaan met de werkelijkheid. Het ego ontwikkelt zich vanuit het id tijdens de kindertijd. Het doel van het ego is om op een veilige en sociaal aanvaardbare manier te voldoen aan de eisen van het id. Het ego functioneert zowel in de bewuste als onbewuste geest.

Het ego ontwikkelt zich om te bemiddelen tussen het onrealistische id en de externe werkelijke wereld. Volgens Freud zorgt het ego ervoor dat de impulsen van het id op een in de echte wereld aanvaardbare manier tot uitdrukking kunnen worden gebracht. Het is de beslissingscomponent van de persoonlijkheid. Idealiter werkt het ego door de rede, terwijl het id chaotisch en onredelijk is.

Het ego werkt vanuit het realiteitsprincipe, dat ernaar streeft om op realistische en sociaal gepaste wijze aan de verlangens van het id te voldoen. Het realiteitsprincipe weegt de kosten en baten van een actie af voordat wordt besloten om te handelen op impulsen of deze te laten varen. In veel gevallen kunnen de impulsen van het id worden bevredigd door een proces van vertraagde bevrediging – het ego zal uiteindelijk het gedrag toelaten, maar alleen op de juiste tijd en plaats. Het ego houdt rekening met sociale realiteiten en normen, etiquette en regels bij het beslissen over hoe zich te gedragen.

 

Stel je voor dat je bijvoorbeeld in een lange vergadering op het werk zit. Je wordt steeds hongeriger naarmate de meeting voortsleept. Terwijl het id je zou dwingen om van je stoel omhoog te springen voor een hapje, zorgt het ego dat je stil blijft zitten en wacht tot de vergadering af is gelopen. In plaats van te handelen op de oerdriften van het id, besteedt je de rest van de bijeenkomst aan het je voorstellen een broodje kaas te eten. Zodra de vergadering voorbij is, kun je een broodje halen en op een realistische en gepaste manier voldoen aan de eisen van het id.

 

Wat is het superego?

De laatste component van de persoonlijkheid is het superego. Het superego is het aspect van persoonlijkheid met al onze geïnternaliseerde morele normen en idealen die we van ouders en de samenleving krijgen. Het superego biedt richtlijnen voor het maken van oordelen.

Het superego werkt om ons gedrag te perfectioneren en beschaafd te maken. Het helpt alle onaanvaardbare neigingen van het id te onderdrukken en worstelt om het ego te laten handelen op grond van idealistische normen in plaats van op realistische principes. Het superego is aanwezig in het bewuste en onbewuste.

Het superego omvat de normen en waarden van je ouders of ouderfiguren en de maatschappij. Het superego is verantwoordelijk voor de naleving van de morele normen. Het superego werkt volgens het moraliteitsprincipe en motiveert je om je op een maatschappelijk verantwoorde en aanvaardbare manier te gedragen.

De functie van de superego is om de impulsen van de id te controleren, vooral die welke de maatschappij verbiedt, zoals seks en agressie. Het heeft ook de functie om het ego te overtuigen om zich te richten op moralistische doelen in plaats van alleen maar op realistische doelen en om te streven naar perfectie.

Het ideale zelf, of ego-ideaal, is een denkbeeldig beeld van hoe je zou moeten zijn, en vertegenwoordigt ambities, hoe je andere mensen moet behandelen, en hoe je je moet gedragen als lid van de samenleving. Het ego-ideaal of ideale zelf omvat de regels en normen voor goed gedrag.

Het Superego is bezig met het temmen van het id en om het handelen van het Ego te beïnvloeden met zijn idealistische normen.

 

Voorbeeld

Een voorbeeld om de strijd tussen de drie componenten duidelijk te maken. Stel, je hebt je vanmorgen verslapen en bent zonder te eten de deur uitgerend. Als je om 9.15 uur in een saaie vergadering zit, begint je buik te rommelen als een gek.

Je ID zal direct proberen jou ertoe te zetten schijt te hebben aan het saaie geleuter over de jaarcijfers, jou op te laten staan en een lekkere Snickers (of twee) uit de automaat op de gang te halen.

Echter komt jouw Ego dan in actie. Deze weet jou zoet te houden met gedachten over wat voor lekkers je allemaal gaat eten als de vergadering voorbij is. Je blijft dus netjes op je plek zitten, al ben je er met je gedachten niet echt meer bij.

Zodra de vergadering voorbij is rennen jij, je ID en je Ego zo snel als de wind naar de snoepautomaat op de gang. Maar dan komt je Superego naar boven en houdt je staande.

“Wat denk je wel niet, je hebt nog niet eens ontbeten en dan aan de Snickers gaan? En hoe zit het met dat dieet dat je volgt? Daar ben je alweer mee gestopt? Wat een slappeling ben je toch!”

Grote kans dat je met deze stem in je hoofd afdruipt en braaf naar je tas gaat waar je broodtrommel in zit met je boterham met kaas en komkommer. Of je kiest ervoor deze stem te negeren maar dan zal je waarschijnlijk met een flink schuldgevoel je Snickers opeten.

 

Een inbalans in je persoonlijkheid

Volgens Freud is de sleutel tot een gezonde persoonlijkheid een balans tussen id, ego en superego. Als het ego in staat is om adequaat te bemiddelen tussen de eisen van de werkelijkheid, het id en het superego, ontstaat er een gezonde en goed afgestemde persoonlijkheid. Freud geloofde dat een onevenwichtigheid tussen de elementen zou leiden tot een mal-adaptieve persoonlijkheid:

• Iemand met een al te overheersend id, bijvoorbeeld, kan impulsief, oncontroleerbaar of zelfs crimineel worden. Deze persoon handelt op zijn of haar meest elementaire aansporingen zonder zorgen of dat gedrag gepast, aanvaardbaar of legaal is.
• Een overdreven dominant superego daarentegen zou kunnen leiden tot een persoonlijkheid die uiterst moralistisch en mogelijk oordelend is. Deze persoon is niet in staat om iets te accepteren dat hij of zij als “slecht” of “immoreel” beschouwt.
• Een al te dominant ego kan ook problemen opleveren. Een persoon kan zo verbonden zijn aan de werkelijkheid, regels en gepastheid dat hij of zij niet in staat is om zich op enigerlei wijze spontaan of onverwacht gedrag te vertonen. Dit individu kan heel concreet en rigide lijken, niet in staat om verandering te accepteren.

 

Wanneer er een conflict is tussen de doelen van het id en het superego, moet het ego als scheidsrechter optreden en dit conflict bemiddelen. Tegenwoordig geloven we meer in ‘toestanden’ dan in maladaptieve persoonlijkheden. Je kunt een voorkeur hebben of een dominante toestand, ontstaan vanuit je persoonlijkheid of opvoeding, maar je toestand kan ook veranderen door je omgeving, met wie je praat, of je gestrest bent, etc. Uiteindelijk blijft ook in de moderne context van deze theorie de boodschap dat balans en flexibiliteit tussen de toestanden en een “passende” toestand per context het meest ideaal.

 

Bronnen:

https://changeofheart.nl/wat-is-een-superego/ door Bregtje Hermans

https://verkenjegeest.com/de-persoonlijkheidstheorie-van-sigmund-freud/

https://weten.site/id-ego-en-superego-van-sigmund-freud/